In december 2000 komen we in contact met dhr


     
Viola d'amore

 

 

Over de Viola d'amore

Een voornaam instrument dat lieflijk en charmant klinkt, vooral in de stilte van de avondschemer.
(Leopold Mozart 1756)

De Viola d'amore is een strijkinstrument dat vanaf het eind van de 17 e eeuw veelvuldig voorkomt in de Europese muziek. Eerst in Salzburg, München en Bohemen, later ook in Italië en Frankrijk.
Het is onduidelijk waar de viola d'amore haar oorsrong heeft gehad maar het is waarschijnlijk dat het afstamt van de instrumenten uit het Midden Oosten en India waar de toepassing van sympathische snaren gebruikelijk was. Ook de vorm van de klankgaten een symbool zijn voor het gezegde:
De liefde is blind.
De meest voorkomende vorm van de viola d'amore is de traditionele vorm van de viola met aflopende schouders, meestal een vlak achterblad, een hogere krans en een rosette in het klankblad. De toets heeft integestelling tot de viola geen frets.
De viola d'amore heeft 7 speelsnaren en daaronder nog eens 7 sympathische snaren die door de kam en onder de toets door naar de stemsleutels lopen. Deze zijn hetzelfde gestemd als de speelsnaren.
In de Barok was het gebruikelijk dat het instrument voor een muziekstuk apart gestemd moest worden. De stemming werd boven de compositie vermeld. Joseph Maier noteerde in 1732 in zijn "museum Musicum"al 16 verschillende stemmingen voor de viola d'amore. Tegen het einde van de 18e eeuw werd de viola dámore algemeen gestemd in:

A-d-a-d'-fis'-a'-d"

Het gros van de muziek voor viola d'amore is geschreven in de Scordatura Notitie.
In de 19e eeuw nam de belangstelling voor dit instrument sterk af waarschijnlijk door de vergroting van de orkesten en de dominantie van de viool als solo-instrument. Tegenwoordig is er weer veel belangstelling voor de Barokmuziek en meerdere barokemsembles willen de muziek op authentieke instrumenten spelen. Hierdoor neemt de belangstelling voor het laten bouwen van een barokviool, viola d'amore, viola de gamba en zelfs de baritone weer toe.


 

Onlangs kregen we weer een opdracht om een Viola d 'Amore te bouwen.
Het zou een instrument moeten worden met het klassieke gambamodel en
kleiner op basis van een kleine alt.

Aan de hand van foto's en tekst kunt u de bouw van een bijzonder instrument volgen.

De vorm De mallen Het hout De krans Het onderblad Het bovenblad De hals De kam en snaren

 

             De vorm en het maken van De mallen

 

We hebben op het internet gezocht naar een model dat overeenkomt met de wens van de opdrachtgever en besloten voor het instrument van Paul Hilaire dat hij bouwde in 1950.

Aan de hand van de foto's maakten we de vorm van de body in karton om daarna een zinken mal te kunnen maken die nodig is om de binnenmal te zagen.

Deze binnenmal wordt zorgvuldig, gevijld en geschraapt tot de exacte vorm is verkregen. Er worden uitsparingen in gezaagd waar de hoekblokken, het halsblok en het onderblok komen. 
Als de blokken in de mal zijn gelijmd  wordt met de zinken mal de blokken in vorm gestoken. 

papmal          houtmal



        Het hout

Voor dit bijzonder instrument zijn we op zoek gegaan naar  bijzonder hout. Voor het onderblad vonden we een blok prachtig esdoorn waaruit het het blad in zijn geheel gestoken kan worden. Mooi gevlamd.Het klankblad wordt gemaakt uit twee delen fijn generfde fijnspar uit 1978.
Het hout voor de hals en de krans is geselecteerd op vlamtekening passend bij het onderblad.
De toets, de snaarhouder en de stemschroeven worden gemaakt uit een paar mooie balkjes ebbenhou
t.

      hout

dalsegno


 

 De Krans 

    krans

     Dan is de mal voor het vormen van de krans klaar.

De stroken esdoorn worden op dikte gemaakt en gebogen. Vervolgens worden de delen om de mal gevormd en op de blokken gelijmd.

dalsegno



Het onderblad  

Het onderblad van de viola d' amore gaan we maken uit één stuk esdoorn.
Esdoorn  is loofhout dat groeit in Europa, West Azië, Noord Amerika en Canada.
Het heeft in de verschillende gebieden een andere naam. Zo heet esdoorn in Canada maple,
in Duitsland ahorn.
De botanische naam voor esdoorn is: Acer Platanoides
Voor instrumentenbouw wordt het Acer pseudoplatanus gebruikt.
De boom kan een hoogte van wel 30 meter bereiken en een omvang van 1.5 m
Het zg. witte esdoorn is erg gewild ook vanwege de mooie "vlammen".
Het beste esdoorn komt uit Hongarije en Bosnië. Vroeger leverden Zwitserland en Tirool veel esdoorn voor de bouw van viool en cello.

  rug             rug2

Als met behulp van de krans de vorm van de viola d'amore is afgetekend en uitgezaagd gaan we met de gutsen de welving van het instrument steken.

Voor het onderblad hebben we malletjes gemaakt. 
Met behulp van deze mallen wordt de welving van het onderblad aangebracht met schaafjes, schraapstaal en schuurpapier.

We draaien nu het blad om en gaan de onderkant bewerken. Op regelmatige afstand zijn er gaten geboord tot op 7 millimeter van de bovenkant. Vervolgens hakken we het hout weg en schaven aan de binnenkant het blad op dikte. Regelmatig opmeten en de laatst tiende millimeter wegschrapen met schraapstaal en glad schuren.

 

  violarug          viola23

dalsegno

 

 

Na zorgvuldiger controle van de krans op zijn haaksheid wordt het onderblad er op gelijmd en geklemd.

lijmen                viola2kren bo

    Later wordt de houten mal verwijder           dalsegno


   

De hals en schroevenkast          

 

schroevenkast               schroevenkast2


Deze viola d'amore heeft een bijzondere hals met een dubbele schroeven kast, een voor de speelsnaren en een voor de sympatische snaren en in plaats van een krul, een meisjeskopje. Deze keer niet beblindoekt. De zijkanten
en de voor en achterkant zijn voorzien van een decoratie die afgeleid is van een vorm die overal te zien is in het Alhambra
Het snijden van het kopje is extra lastig omdat we het gezicht naar voren hebben gebogen waardoor we in de kopse kant van het hout moeten snijden.

             dalsegno


Het bovenblad

 

Het bovenblad, ook wel het klankblad genoemd, wordt op de zelfde manier als het onderblad afgetekend en uitgezaagd en gewelfd.
De vorm van de vlamgaten ( geen f-gaten ) reconstrueerden we met behulp van voorbeelden uit musea en uit de bestaande literatuur. Voor de rozet onder de toets gebruiken we een moorse vorm als uitgangspunt, het symbool voor het eeuwig stromende water.

 

  rosette2              viola2malletjes


Nadat we van de vlamgaten en het rozet zinken malletjes hebben gemaakt, kunnen we deze aftekenen op het bovenblad en uitsnijden. 

               

    vb2a          viola2vlamgatenrosette

Aan de binnenkant van het bovenblad wordt de zangbalk geplaatst. De zangbalk of ook wel basbalk  dient voor de tegendruk van de snaren en voor de toonvorming van de lage tonen.
Daarna kan de klankkast van de viola worden dichtgelijmd.         

   dalsegno


 

      De randinleg

randinleg

           

Als de bladen gelijmd zijn snijden we een groef evenwijdig aan de omtrek van de bladen waarin de randinleg wordt gelijmd.
Deze randinleg, die in zeer decoratieve functie heeft beschermt de bladen tegen inscheuren en wordt dus niet alleen als
versiering aan gebracht. Het strookje inleg materiaal bestaat uit twee laagjes ebben met daar tussen esdoorn

dalsegno  


De kam en snaren

 

  snaren1         

 

rsnare

De viola d'amore heeft zeven melodiesnaren die gestemd worden met de stemschroeven die in de voorste schroevenkast zitten. Deze snaren lopen boven de toets en over de kam naar de snaarhouder


Bovendien heeft een viola d'amore nog zeven sympathische snaren die verbonden zijn met de stemschroeven in de achterste schroevenkast. De sympathische snaren komen van de achterkant en lopen onder de toets door en door de kam. Met kleine metalen pennetjes worden ze vastgezet in het onderblok van het instrument
Opvallend is de rijke decoratie van de hals. Voor de motieven hebben we eerst zinken mallen gezaagd om deze zo precies mogelijk over te kunnen brengen op hal
s

.snaarhouder


Omdat er 14 sleutels in de kasten zitten, moeten deze dunner zijn dan gebruikelijk. We hebben hiervoor speciaal dunner
sleutels gedraaid. Het geheel heeft een elegant en heel ritmisch effect.    


De afwerking

De hals wordt nu geplaatst en als de toets, de kam en de snaarhouder gemaakt zijn kunnen we beginnen met de afwerking. Het lakken is een precies karwei waarbij meerdere dunne laagjes over elkaar de uiteindelijk kleur aan het instrument geven.
Na zorgvuldig drogen gaan we de viola d'amore speelklaar maken.
                            

viola2      viola2arug

De Vogelsangs 2009

   klaar2  viloa1

     De Vogelsangs 2001                De Vogelsangs 2002              

                               

  Ik ken de Amorist die in tegenstelling tot de meeste vier-snarigen de grand cru der cordofonen niet te rusten legt om te laten rijpen, maar ter hand neemt en koestert, doch niet spaart en zoals de meester het betaamt tot zich roept en het beste er in doet opbloeien.
Met dank aan Pierre Vandalon

dalsegno